Stwierdzenie nabycia spadku. U notariusza czy w sądzie?

Uregulowanie praw spadkowych po śmierci spadkodawcy nie zawsze jest konieczne, jednakże posiadając postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku wydane przez sąd lub notariusza, można dokonać działu spadku i co najważniejsze zarządzać tym spadkiem.
Stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym może nastąpić w sądzie poprzez przeprowadzenie rozprawy lub u notariusza poprzez sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia.
Oba dokumenty powodują takie same skutki prawne, jednakże znacznie różni się czas ich uzyskania.
Należałoby również zwrócić uwagę, iż dziedziczenie następuje z mocy prawa, a postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia służą do wykazania swoich praw do spadku wobec osób trzecich.

Postępowanie sądowe.

Korzystając z drogi sądowej należy złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po określonym zmarłym oraz uiścić opłatę sądową. Nie jest wymagane do tego współdziałanie wszystkich spadkobierców, wniosek może podpisać samodzielnie jeden z nich, a pozostali wówczas będą występowali w postępowaniu jako uczestnicy.

Koszty: Opłata od wniosku za sądowe stwierdzenie nabycia spadku po jednej zmarłej osobie jest stała istanowi kwotę100 zł. Ponadto należy uiścić 5 zł tytułem opłaty za zamieszczenie informacji w Rejestrze Spadkowym.W toku sprawy może zostać naliczona również opłata w kwocie 100 zł za oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, jeśli spadkobiercy takie postanowią złożyć. Dotyczy to głównie sytuacji, gdy zmarły miał długi i spadkobierca chce uniknąć ich spłacenia.

Postępowanie przed notariuszem.

Nabycie spadku równie dobrze może zostać stwierdzone u notariusza poprzez poświadczenie dziedziczenia. Wówczas muszą się zebrać wszyscy spadkobiercy, ewentualnie jeżeli jest problem ze zorganizowaniem spotkania wszystkich naraz, nieobecni mogą udzielić w tym celu pełnomocnictwa pozostałym spadkobiercom lub osobom trzecim. Treść aktu i opłaty będą się różnić w zależności od tego czy spadkobierca pozostawił po sobie testament czy nie, wówczas następuje dziedziczenie z ustawy.

Koszty: Za notarialny akt poświadczenia dziedziczenia należy zapłacić 50 zł, a w przypadku sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia testamentowego z zapisem windykacyjnym – 100 zł. Dodatkowo u notariusza sporządza się protokół poświadczenia dziedziczenia,dodatkowo płatny 100 zł. Do obu kwot należy doliczyć podatek VAT i koszty wypisów. Koszt 1 wypisu uzależniony jestod ilości stron danego aktu notarialnego czyli: aktu poświadczenia dziedziczenia lub protokołu dziedziczenia. Standardowo taksa notarialna za jedną stronę stanowi kwotę 6,00 zł plus podatek VAT, który obecnie stanowi kwotę 23%. Zawsze warto przed podjęciem decyzji o wyborze notariusza, skontaktować się z nim w celu obliczenia całej opłaty dla konkretnego przypadku.

W sytuacji gdy od śmierci spadkodawcy nie upłynęło 6 miesięcy w protokole dziedziczenia notariusz wpisuje oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku po zmarłym.

Koszt takiego oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku to kwota 50 zł plus należny podatek VAT.
W przypadku gdy podstawą nabycia spadku jest testament notariusz i Sąd dokonują otwarcia i ogłoszenia testamentu. Z otwarcia testamentu notariusz sporządza osobny protokół, za który należy zapłacić 50,00 zł. Do tej kwoty należy doliczyć podatek VAT i koszty wypisów.

Ostateczną kwotę ustala notariusz na podstawie złożonych dokumentów.

Notariusz sporządza protokół dziedziczenia i przed jego sporządzeniem poucza osoby biorące udział w niniejszej czynności o obowiązku ujawnienia wszystkich okoliczności objętych treścią protokołu oraz o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych oświadczeń.

Następnie po sporządzeniu protokołu dziedziczenia i ewentualnie oświadczeń o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia, który służy do legitymowania się w celu wykazania swoich praw do spadku. Na jego podstawie można dokonać np.: przerejestrowania samochodu, zgłoszenia się do spółdzielni mieszkaniowej dla załatwienia spraw administracyjnych odziedziczonego mieszkania, sprzedać składniki majątkowe należące do spadku, dokonać wpisu do księgi wieczystej w miejsce zmarłego spadkodawcy, itp.

Notariusz po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia dokonuje jego wpisu do Rejestru Spadkowego przez wprowadzenie za pośrednictwem systemu elektronicznego danych wynikających z tego aktu.

Jakie dokumenty należy przygotować?

Zarówno do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku składanego w sądzie, jak i do czynności sporządzanej przed notariuszem, należy dołączyć:

• odpis aktu zgonu spadkodawcy
• odpisy aktów stanu cywilnego spadkobierców ustawowych
• zaświadczenie o numerze PESEL zmarłego spadkodawcy
• ewentualne inne dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie spadkobierców zmarłego.

Przypadki, gdy nie można dokonać stwierdzenia nabycia spadku u notariusza.

Po pierwsze, aby notariusz mógł sporządzić akt poświadczenia konieczne jest zgodne współdziałanie wszystkich stron czyli spadkobierców zarówno ustawowych jak i testamentowych oraz osób powołanych jako zapisobierców na podstawie testamentu windykacyjnego i ich łączna obecność u notariusza. Jeżeli nie ma zgodności pomiędzy spadkobiercami zmuszeni są oni do skorzystania z drogi sądowej.

Po drugie notariusz nie może sporządzić aktu poświadczenia dziedziczenia, jeżeli nabycie spadku ma nastąpić na podstawie testamentów szczególnych np. testamentu ustnego, wojskowego, czy sporządzonego na statku powietrznym czy morskim.

Notariusz nie może też sporządzić aktu poświadczenia dziedziczenia, jeżeli w stosunku do spadku został już uprzednio sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia, wydane zostało postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub jeśli spadkodawca zmarł przed 1 lipca 1984 r.

W powołanych wyżej przypadkach stwierdzenie nabycia spadku u notariusza nie będzie możliwe, i konieczne będzie złożenie wniosku w sądzie.

Właściwość miejscowa.

Na decyzję z których dróg stwierdzenia dziedziczenia należy się zdecydować, ważną rolę może odegrać miejscowość, w której można dane czynności wykonać. Poświadczenia dziedziczenia może dokonać każdy notariusz, bez względu na miejsce gdzie ma kancelarię. Spadkobiercy jednakże nie mają swobody wyboru sądu, do którego zostanie złożony wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Co do zasady wyłącznie właściwy jest tutaj sąd rejonowy ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy. Jeśli przykładowo zmarły wujek mieszkał w mieście odległym od miejsca zamieszkania dziedziczących po nim członków rodziny, wówczas wygodniejszym i sprawniejszym dla nich rozwiązaniem będzie udać się do notariusza.

Stwierdzenie nabycia spadku, a dział spadku.

Stwierdzenie nabycia spadku jest dopiero pierwszym krokiem w uregulowania kwestii spadkowych. Sąd lub notariusz dopiero stwierdza, że po danym zmarłym odziedziczyły wskazane osoby i stają się współwłaścicielami w zdefiniowanych przez sąd lub notariusza udziałach. Niektórzy poprzestają na tym etapie. Jeśli jednak chcą się podzielić (np. zgodnie z ustaleniami jedna z sióstr ma na własność odziedziczyć nieruchomości w postaci działek gruntowych w miejscowości X a druga siostra mieszkanie w nieruchomości Y), muszą dokonać działu spadku i towarzyszących im rozliczeń, jeśli w ostatecznym rozrachunku otrzymane składniki majątku nie mają równej wartości (w tym przykładzie działki są mniej warte niż mieszkanie). Jeśli spadkobiercy poczynili między sobą zgodne ustalenia, mogą dokonać działu spadku u notariusza. Jeśli istnieje między nimi spór, musi go rozstrzygnąć sąd.

Podsumowanie. Notariusz kontra sąd. Co i kiedy lepsze?

Podsumowując, stwierdzenie nabycia spadku w sądzie jest tańsze ale trwa o wiele dłużej. U notariusza jest możliwe szybkie i sprawne sfinalizowanie wszystkich formalności związanych ze śmiercią bliskiej osoby, co też wiąże się z mniejszym stresem w okresie żałoby. Skorzystanie z usług notariusza jest też łatwiejsze, gdy spadkobiercy mają uzgodnione dalsze ustalenia co do działu spadku, wówczas podczas jednej wizyty mogą złożyć stosowne oświadczenia o odpłatnym przekazaniu swoich udziałów do spadku innemu spadkobiercy lub uczynić to w formie darowizny. U notariusza można działać za pomocą pełnomocników, co jest korzystne gdy spadkobiercy mieszkają w dużej odległości od siebie. Wymagane jest wówczas pełnomocnictwo notarialne.

A co jeśli spadkobierca mieszka za granicą?

Nie stanowi to problemu, gdy spadkobiercy są za granicą, wówczas formalności załatwia się przed konsulem w formie tzw. apostille.

Sądy działają wolniej i trzeba stawić się w narzuconym terminie rozprawy. Jest to jednak rozwiązanie tańsze, a gdy spadkobiercy nie potrafią dojść do porozumienia – niekiedy konieczne.

Uwaga! Podatek!

Bez względu na wybraną drogę otrzymania stwierdzenia nabycia spadku, należy pamiętać o terminowym zgłoszeniu nabycia spadku (i darowizn jeśli były przy okazji uczynione) do urzędu skarbowego, aby skorzystać ze zwolnienia z podatku (zwolnienie obejmuje najbliższych krewnych). Termin na zgłoszenie nabycia spadku do urzędu skarbowego wynosi 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia stwierdzającego nabycie spadku. W przypadku notarialnego poświadczenia dziedziczenia termin ten liczony jest od dnia zarejestrowania aktu.

Prawnicy naszej kancelarii świadczą pomoc w reprezentacji przed sądami, notariuszami, a także przy przygotowaniu projektów wszystkich oświadczeń i kompletowaniu dokumentów.